Beroepen met hoog risico op gehoorschade

Te veel en te hard geluid op je werk kan je gehoor beschadigen. Gehoorschade werk staat in Nederland naast psychische en fysieke aandoeningen in de top drie van beroepsziektes; van alle beroepsziektes is ongeveer een op de drie een melding van schade aan het gehoor. Omgerekend betekent dit dat meer dan een half miljoen werknemers in Nederland risico lopen op lawaaidoofheid of lawaaislechthorendheid. In de praktijk is het aantal gevallen van gehoorschade waarschijnlijk nog hoger omdat veel mensen met een gehoorprobleem de kwaal niet meteen linken aan hun werkomgeving. Het is hierdoor goed om te weten wat de beroepen met hoog risico op gehoorschade zijn.

Gehoorschade ontstaat doordat trilharen in het oor beschadigd raken. Ouder worden kan hier een oorzaak van zijn, maar ook blootstelling aan harde geluiden. Door de geluidsdruk raken de trilharen overbelast en gaan ze kapot. Ze geven dan geen of de verkeerde informatie door, waardoor je slechter of alleen maar gepiep of geruis hoort. Deze aantasting is niet meer te genezen.

Communicatie is in praktisch alle beroepen van het grootste belang. Denk bijvoorbeeld aan een werkoverleg of aan een veiligheidsinstructie. Daarnaast draagt een probleemloze communicatie bij aan een positieve sfeer op de werkvloer. Een werknemer met een slecht gehoor kan hierbij misschien tegen problemen aanlopen. Naast gehoorschade kan veel en hard geluid ook leiden tot vermoeidheid, concentratiestoornissen, stress en een verhoogde bloeddruk. Ook neemt de kans op het krijgen van een ongeluk toe, omdat waarschuwingssignalen niet of minder goed gehoord worden. De klachten die ontstaan door schadelijk lawaai heeft vaak invloed op het verzuim. De combinatie van psychische en lichamelijke klachten als gevolg van geluidshinder kan in het ergste geval zelfs leiden tot depressie of een burn-out.

Om werknemers te beschermen tegen gehoorschade moeten werkgevers inventariseren op welke plaatsen en bij welke werkzaamheden er zich risico’s zouden kunnen voordoen. Er dienen (aanvullende) maatregelen getroffen te worden en de effectiviteit van deze maatregelen moet worden gecontroleerd.

Geluid

Geluid kan worden omschreven als de hoorbare verandering van luchtdruk. Als het verschil in luchtdruk erg groot is, kan er schade in het oor ontstaan. Bij blootstelling aan een grote dosis geluid kan tijdelijke vermindering van het gehoor of oorsuizen optreden of kun je een pieptoon waarnemen. Bij incidentele blootstelling zal het gehoor zich in de meeste gevallen van deze klachten kunnen herstellen. Bij een frequente blootstelling daarentegen kan blijvende gehoorschade optreden. Deze schade kan acuut optreden, maar ontstaat meestal geleidelijk. Wanneer iemand hinder ondervindt van geleidelijk optredende gehoorschade kan zich dat uiten in de volgende situaties:

• de betreffende persoon zet het volume van radio en tv steeds harder
• hij gaat zelf vaak harder praten
• hij heeft moeite met het voeren van een telefoongesprek of een gesprek in een drukke omgeving
• hij kan geen zachte geluiden of hoge tonen meer horen
• hij hoort soms brom-, fluit- of pieptonen.

In welke beroepsgroepen bestaat er een grotere kans op gehoorschade werk?

Het aantal ziektemeldingen door schade aan het gehoor is sterk afhankelijk van de sector waarin men werkzaam is. Gehoorschade bouw en industriële sector zijn, mede door het lawaai door het gebruik van zware machines, bekende problemen. Toch is ook bij een groot aantal andere beroepen de kans op gehoorschade aanwezig. In deze beroepsgroepen ontstaat de gehoorschade veelal geleidelijk, waardoor deze vaak niet onmiddellijk in verband wordt gebracht met de uitoefening van het betreffende beroep. Beroepen die te maken hebben met hoge geluidsniveaus zijn:

• bouwvakkers
• metaal- en houtbewerkers
• personeel van de overheid zoals politie en defensie
• boeren
• vrachtwagenchauffeurs
• heftruckchauffeurs
• musici
• diskjockeys

Schadelijk geluid komt echter ook voor op minder voor de hand liggende plaatsen zoals kinderdagverblijven, recreatiecentra, zwembaden en gymzalen. Zo lopen docenten lichamelijke opvoeding risico op gehoorschade wanneer zij lesgeven in gymzalen of sporthallen met slechte akoestiek. De combinatie van het piepen van de sportschoenen, het gestuiter van ballen, het snerpende geluid van scheidsrechtersfluitjes, het tegen elkaar slaan van hockeysticks en het geschreeuw van een hele groep kinderen produceert een stortvloed aan lawaai. Door de slechte akoestiek, veroorzaakt door de afwerking van de vaak grote en hoge ruimtes met harde materialen, ontstaat een lange nagalmtijd die resulteert in vervelende geluidsreflecties. Deze reflecties kunnen hinderlijke gevolgen hebben voor mensen die voor een langere tijd in de zaal aanwezig zijn. In de beroepsgroep onderwijs lopen ook docenten techniek en zwemleraren een grotere kans op gehoorschade.

Ook mensen die werken in de horeca, bijvoorbeeld in een druk café, hebben een verhoogd risico op gehoorschade. Mondhygiënisten en gipsmeesters maken gebruik van apparaatjes die continu geluid maken tijdens het gebruik. Ook dit kan na verloop van tijd resulteren in gehoorschade. Personeel van de hulpdiensten en motoragenten ondervinden ook vaak hinder van harde geluiden tijdens hun werkzaamheden.

Wanneer is lawaai schadelijk?

Het waarneembare aantal decibel verschilt per werkplek. In een gemiddeld genomen kantoor werk je in 50 decibel, terwijl je op de startbaan bij een vertrekkend vliegtuig met 140 decibel te maken krijgt. Een aantal beroepen dat hier tussenin zit, zetten we hieronder voor je op een rijtje:

Beroep en aantal decibel

Medewerker rustig kantoor 50 dB
Ober 55-75 dB
Leraar 75 dB
Kinderopvang 70-80 dB
Distributiemedewerker 70-84 dB
IC-medewerker 45-85 dB
Vrachtwagenchauffeur 75-90 dB
Motoragent 90 dB
Sportinstructeur 70-93 dB
Zweminstructeur 80-100 dB
Tandarts 70-92 dB
Barpersoneel 90-102 dB
Sportschoolmedewerker 95-100 dB
Medewerker bij concert 110 dB

Het geluidsniveau waarvan je blijvende gehoorschade kunt oplopen begint rond de 80 decibel. De gehoorschade is afhankelijk van hoe vaak en hoe lang je aan het niveau wordt blootgesteld.

Wetgeving m.b.t. geluid

Volgens de Arbonorm is het voor een werknemer schadelijk om acht uur lang in 80 decibel te werken. Is het geluidsniveau constant hoger dan 80 decibel, dan kan binnen een werkdag al gehoorschade optreden. Om je een beetje een beeld te geven: als je elkaar tijdens een gesprek op een meter afstand van elkaar niet meer kunt verstaan, ligt het geluidsniveau naar alle waarschijnlijkheid boven de 80 dB. Werkgevers zijn wettelijk verplicht om alle schade, dus ook gehoorschade, bij hun personeel te voorkomen. Daarnaast heeft ook de werknemer zelf bepaalde verplichtingen.

Zoals je eerder gelezen hebt, wordt het geluidsniveau weergegeven in decibel (dB). Elk oor heeft een andere gevoeligheid voor diverse frequenties. Om hier rekening mee te houden, wordt het geluid gemeten met een A-filter. Het geluidsniveau wordt dan uitgedrukt in de eenheid dB(A). Over geluid op de werkplek zijn de volgende regels vastgelegd in de wet:

• de werkgever moet gehoorbeschermers beschikbaar stellen wanneer de werknemer dagelijks wordt blootgesteld aan meer dan 80 dB(A)
• de werknemer is verplicht om gehoorbeschermers te dragen bij een dagelijkse blootstelling aan meer dan 85 dB(A)
• bij blootstelling aan meer dan 85 dB(A) moet een plan van aanpak worden opgesteld. Dit plan van aanpak is een onderdeel van een RI&E, een risico-inventarisatie en -evaluatie. Hierin worden de risico’s en gevaren voor het personeel van een bedrijf in kaart gebracht. Er wordt gekeken welke arbeidsrisico’s er zijn en welke het belangrijkst en/of het grootst zijn. In het plan van aanpak moet duidelijk worden gemaakt welke maatregelen getroffen worden om gehoorschade tegen te gaan. Het plan moet regelmatig geëvalueerd worden.
• als de grenswaarde van 87 dB(A) overschreden wordt, moet het geluid direct onder de grenswaarde terug worden gebracht (de grenswaarde wordt gemeten in het oor, waarbij rekening wordt gehouden met de gehoorbeschermers)
• werkgevers moeten werknemers voorlichten over het gevaar van geluid
• om vast te kunnen stellen of de getroffen maatregelen effect hebben, hebben werknemers minimaal een keer per vier jaar recht op een gehoortest.

Om je een idee te geven hoe snel iemand risico loopt op gehoorschade bij een specifiek geluidsniveau, zie je hieronder een aantal werkplaatsen met het (gemiddeld genomen) aantal decibel én het aantal veilige werkuren op het dB niveau:

Plaats, aantal dB en aantal veilige tijd

Zwembad 80 dB –  8 uur
Werkplaats bouw 86 dB – 1 uur
Werkplaats metaal 95 dB – 15 minuten
Discotheek 102 minder dan 5 minuten

Hoe kan gehoorschade worden voorkomen?

Om de dagelijkse dosis geluid te bepalen gaat de wet uit van werkdagen van acht uur. Door werknemers minder lang bloot te stellen aan geluid kan de belasting worden teruggedrongen. Bij een halvering van de duur zal de afname 3 dB(A) bedragen. Bij een blootstelling gedurende acht uur aan 83 dB(A) zal de belasting bij 4 uur dus 80 dB(A) worden, vooropgesteld dat de geluidsdosis tijdens de andere vier uur beduidend lager ligt.

Om schadelijk geluid op de werkplek te verminderen kan een werkgever een aantal maatregelen treffen:

• hij kan stillere machines aanschaffen en gebruiken
• hij kan stillere productiemethodes (laten) ontwikkelen
• hij kan de machines in speciale, geluiddempende kasten plaatsen
• hij kan zijn personeel in geluiddempende cabines laten werken
• hij kan de blootstellingsduur zoveel mogelijk proberen te beperken.

Indien bovengenoemde maatregelen niet of niet onmiddellijk kunnen worden doorgevoerd of als ze niet effectief genoeg blijken te zijn, moet er gebruik worden gemaakt van gehoorbeschermingsmiddelen.

Werkgevers en werknemers zijn zich vaak niet bewust van het geluidsniveau op de werkvloer en de bijkomende risico’s voor gehoorschade bouw en alle andere beroepssectoren. Wanneer je dagelijks met geluid op de werkvloer te maken hebt, is (preventieve) gehoorbescherming ten zeerste aan te raden.

In de bouw- en industriesector zijn gehoorbeschermers het meest gangbaar: 70,6% van de werknemers gebruikt regelmatig gehoorbeschermers. Uit onderzoek blijkt echter dat niet in alle sectoren door werknemers die met lawaai onder werktijd te maken krijgen gebruik gemaakt wordt van gehoorbescherming. Het percentage ligt al flink lager in de zakelijke sector (36%), de landbouw (33,6%), het vervoer (27,5%) en de recreatie (20,7%) en met name in de zorg (7,3%), de horeca (7,1%) en het onderwijs (10,3%) wordt hier, ondanks de hoge geluidsniveaus, zelden gebruik van gemaakt. Deze gegevens zijn verkregen uit het rapport “Beroepsziekten in Cijfers” van het NCvB en de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden van het TNO.

Gehoorbescherming op het werk

Om de risico’s op het ontstaan van gehoorschade door blootstelling aan lawaai te verminderen kun je gebruik maken van gehoorbeschermers zoals otopolastieken. Dat zijn op maat gemaakte oordoppen. Door de precieze pasvorm, gemaakt op jouw oor, zitten ze zeer comfortabel. In de otopolastieken zit een filter dat zorgt voor een perfecte demping van vervelende geluiden. Omdat er verschillende filters bestaan, is er voor elke situatie een geschikte filter te vinden en op de oordop te bevestigen is. De oordoppen zijn gemaakt van een flexibel en zacht materiaal, wat het draagcomfort ten goede komt. Otopolastieken zijn een zeer goede gehoorbescherming op het werk: ze zijn klein en vallen nauwelijks op, maar gaan jaren mee. Ze doen op subtiele wijze erg goed hun werk en zijn een zeer goede investering voor je oren.